កើតនៅឆ្នាំ១៥៤៨ និងទទួលមរណភាពនៅឆ្នាំ១៦០០ លោកប្រុយណូ(Giordano Bruno) គឺជាគណិតវិទូ តារាវិទូ និងទស្សវិទូ ជនជាតិអ៊ីតាលីដែលជាម្ចាស់ទ្រឹស្តីសំខាន់ៗនៃវិទ្យាសាស្ត្រសម័យទំនើប។
លោកប្រុយណូមានឳពុកជាមន្ត្រីយោធាម្នាក់។ពីដំបូងគាត់ត្រូវបានគេដាក់ឈ្មោះថា ហ្វីលីប៉ូ (Filippo) ហើយក្រោយមកត្រូវបានគេហៅថា អ៊ីល ណូឡាណូ (ilNolano)ដែលជាឈ្មោះនៃទីកន្លែងកំណើតរបស់លោក។ នៅឆ្នាំ១៥៦២ គាត់បានផ្លាស់ទៅនៅទីក្រុង ណាភឺល (Naplesឬណាប៉ូលីតាមភាសាអ៊ីតាលី) និងបានសិក្សាជំនាញមនុស្សាស្ត្រ តក្កវិជ្ជា និងជំនាញតស៊ូមតិ។ នៅឆ្នាំ១៥៦៥ គាត់បានចូលសាសនា ដូមីនីក (Dominican Covent of San Domenic Maggiore) នៅក្នុងទីក្រុង ណាប៉ូលីហើយត្រូវបានគេដាក់ឈ្មោះថា ហ្សកដាណូ។ ដោយមានអាកប្បកិរិយាឆ្គងនឹងសាសនា ក្រោយមកលោកត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាអ្នកប្រឆាំង ប៉ុន្តែទោះជាយ៉ាងណា នៅឆ្នាំ១៥៧២ លោកបានក្លាយជាបព្វជិតសាសនា។
នៅខែកក្កដាឆ្នាំ១៥៧៥ ប្រុយណូបានបំពេញចប់សព្វគ្រប់វគ្គសិក្សាផ្នែកទេវវិទ្យា។ ទោះបីជាយ៉ាងណាគាត់បានលួចអានគម្ពីរពីរដែលត្រូវបានហាមឃាត់ដោយព្រឹទ្ធាចារ្យសាសនា អ៊ីរ៉ាសមូស(Erasmus)និងបានធ្វើការពិភាក្សាដោយសេរីអំពីទស្សនៈប្រឆាំងនឹងទេវភាពក្នុងសាសនាគ្រឹស្ត។ ជាលទ្ធផលគាត់ត្រូវបានគេកាត់ទោស ហើយបានរត់ភៀសខ្លួនទៅទីក្រុងរ៉ូម នៅខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ១៥៧៦។ នៅទីនោះគាត់ត្រូវបានគេចោទប្រកាន់ពីបទមនុស្សឃាតយ៉ាងអយុត្តិធម៌ ហើយគាត់បានភៀសខ្លួនសារជាថ្មីនៅខែមេសាឆ្នាំ ១៥៧៦។ ក្រោយមកគាត់បានបោះបង់សាសនាដូមីនីក ហើយបានរស់នៅក្នុងភាគខាងជើងនៃប្រទេស អ៊ីតាលី។ ចុងក្រោយ ឆ្នាំ១៥៨១ដោយចាប់អារម្មណ៍នឹងសាសនាប្រូតេស្តង់ (និកាយ Calvisme) ប្រុយណូ បានចាកចេញទៅបារាំង និងអង់គ្លេស។
នៅទីក្រុង អកស្វើត (Oxford) គាត់ចាប់ផ្តើមសិក្សាជាបន្តបន្ទាប់ ហើយគាត់បានអត្ថាធិប្បាយអំពីទ្រឹស្តីលោក ខូភើនីខើស (Corpernican theory) ទាក់ទងនឹងចលនានៃផែនដី។ ដោយសារការមិនទទួលស្វាគមន៍ពីអ្នកនៅអកស្វើត គាត់បានផ្លាស់ទៅទីក្រុងឡុង ក្នុងនាមជាបេសកទូតបារាំង។ នៅខែកុម្ភៈ ១៥៨៤ ប្រុយណូ ត្រូវបានអញ្ចើញដោយលោក គ្រឺវីល (FulkeGreville) ដែលធ្វើការនៅក្នុងរាជដំណាក់ ទៅពិភាក្សាពីទ្រឹស្តីរបស់លោក អំពីចលនាផែនដីជាមួយបណ្ឌិតនៅអកស្វើតជាច្រើន ប៉ុន្តែការពិភាក្សាបានក្លាយទៅជាជម្លោះ។ ប៉ុន្មានថ្ងៃក្រោយមក ប្រុយណូ បានចាប់ផ្តើមសរសេរកិច្ចសន្ទនារបស់លោកជាភាសាអ៊ីតាលី ដែលបានបង្ហាញពីទស្សវិជ្ជារបស់លោកជាលើកដំបូង។
រូបសំណាកលោក ប្រុយណូ
មានកិច្ចសន្ទនាសរុបចំនួនប្រាំមួយ ដែលនៅក្នុងនោះបាននិយាយពីផែនដីវិទ្យា (ទ្រឹស្តីនៃសាកល)។ នៅក្នុងកិច្ចសន្ទនា Cena de le Ceneriសរសេរនៅឆ្នាំ១៥៨៤ គាត់មិនត្រឹមតែបានបញ្ជាក់ពីទ្រឹស្តីនៃផ្ចិតសកលប៉ុណ្ណោះទេ ថែមទាំងបានលើកឡើងថាសកលលោកមិនមានដែនកំណត់ មានផ្ទុកនូវភពជាច្រើនមិនអាចរាប់អស់ ដែលវាស្រដៀងគ្នាទៅនឹងប្រព័ន្ធសុរិយគតិដែរ។ នៅក្នុងកិច្ចសន្ទនានោះ គាត់ក៏បាននិយាយថា ព្រះគម្ពីរគួរតែអប់រំមនុស្សត្រឹមតែរឿងសីលធម៌ប៉ុណ្ណោះ ឯបញ្ហាតារាសាស្ត្រមិនមានភាពត្រឹមត្រូវឡើយ។ នៅក្នុងកិច្ចសន្ទនាមួយទៀតដែលមានចំណងជើងថា “បញ្ហាទាក់ទងនឹងមូលហេតុ គោលការណ៍ និងមនុស្ស” (De la Causa, principio, euno)គាត់បានបកស្រាយពីទ្រឹស្តីរូបវិទ្យាជាច្រើន ដែលទាក់ទងនឹងសកល។ នៅក្នុងកិច្ចសន្យាដែលមានចំណងជើងថា “ពិភពលោក និងសកលដែលមិនមានដែនកំណត់” (De l’infinitounivers et mondi) ឆ្នាំ១៥៨៤គាត់បានបង្កើតទ្រឹស្តីអំពីលោកធាតុវិទ្យា ដោយរិះគន់ជាប្រព័ន្ធទៅលើទ្រឹស្តីរូបវិទ្យារបស់លោកអារីស្តូត គាត់បានសរសេរពីទ្រឹស្តីទំនាក់ទំនងរវាងទស្សនវិទ្យានិងសាសនា ហើយតាមរយៈទ្រឹស្តីនោះ សាសនា ត្រូវបានគេចាត់ទុកថា ជាវិធាននៃការគ្រប់គ្រង និងអប់រំមនុស្សដែលមិនសូវមានបញ្ញា។ សាសនា គឺជាគោលការណ៍ដ៏សំខាន់មួយដែរ សម្រាប់ជ្រើសរើសអ្នកដឹកនាំ។នៅឆ្នាំ១៥៨៥ ប្រុយណូ បានត្រឡប់ទៅប៉ារីសវិញ។ ប៉ុន្តែស្តេចហែនរីទី២ បានបដិសេធចំពោះទ្រឹស្តីសាសនានៃពួកប្រូតេស្តង់។ ដោយមិនត្រឹមតែមិនបានសម្របខ្លួនជាមួយស្ថានការណ៍នៅពេលនោះ ប្រុយណូ ថែមទាំងបានចំអកឡកឡឺយចំពោះអ្នកដឹកនាំសាសនាកាតូលិកលោក ហ្វាប្រ៊ីហ្សីយ៉ូ(FabrizioMordente) ក្នុងអត្ថបទនៃកិច្ចសន្ទនាចំនួនបួន ហើយនៅក្នុងខែឧសភា ឆ្នាំ១៥៨៦ គាត់បានចេញមុខរិះគន់អារីស្តូតជាសាធារណៈ។ ដោយមានភាពតានតឹងខ្លាំង ប្រុយណូក៏ចាកចេញទៅអាល្លឺម៉ង់ ហើយនៅទីនោះគាត់ធ្វើពនេចរគ្រប់ទីកន្លែងពីទីក្រុងមួយទៅទីក្រុងមួយដោយបានបង្រៀននិងបោះពុម្ពផ្សាយទ្រឹស្តីជាច្រើន។ វណ្ណកម្មទាំងនោះរាប់ទាំង “អត្ថបទទាំងមួយរយហុក” (Ariculi centum et sexaginta) សរសេរឆ្នាំ១៥៨៨ ដែលប្រឆាំងទៅនឹងពួកអ្នកគណិតវិទូនិងទស្សនវិទូនៅក្នុងសម័យកាលនោះ។ គាត់ក៏បានសរសេរកំណាព្យជាភាសាឡាតាំងចំនួនបីដែលបានបកស្រាយយ៉ាងលម្អិតពីទ្រឹស្តីរបស់គាត់ជាភាសាអ៊ីតាលីនោះ និងបានពន្យល់ទស្សនៈនៃគោលការណ៍អាតូមិចរបស់គាត់។ គាត់បានទៅពឹងពាក់លោក ហ្វ្រែងហ្វឺត (Frankfurt)ក្នុងការបោះពុម្ពផ្សាយស្នាដៃរបស់ខ្លួន ប៉ុន្តែនៅទីនោះសភាបានទាត់ចោលចំពោះការស្នើសុំនោះ។ ទោះបីជាយ៉ាងណា គាត់នៅបន្តស្នាក់នៅទីនោះនិងបានបង្រៀនពួកបណ្ឌិតប្រូតេស្តង់ ព្រមទាំងបានទទួលកេរ្តិ៍ឈ្មោះល្បីល្បាញថា ជាវិញ្ញូជនសេរី (អ្នកចេះដឹង) ដែលមិនបានទទួលឥទ្ធិពលពីសាសនា។
កន្លែងកាត់ទោសលោក ប្រុយណូ ត្រូវបានគេសាងសង់ជាវិមានសារៈមន្ទីរ
នៅឆ្នាំ ១៥៩១ ក្រោមការអញ្ជើញពីលោក ហ្សកវ៉ានី ម៉ូសេនីកូ (Venetian Patrician GiobanniMocenigo) ប្រុយណូ បានត្រឡប់ទៅអ៊ីតាលីវិញដែលប្រកបដោយគ្រោះថ្នាក់។ ក្នុងនាមជាភ្ញៀវ គាត់បានចូលរួមក្នុងកិច្ចពិភាក្សាជាច្រើនជាមួយថា្នក់ដឹកនាំជាន់ខ្ពស់ ដែលមានទំនោរស្រដៀងគ្នាជាមូយគាត់។ សេរីភាពរបស់លោកប្រុយណេត្រូវបានបញ្ចប់នៅពេលដែល ម៉ូសេនីកូ បានចោទប្រកាន់ថា ទ្រឹស្តីរបស់លោកប្រុយណូ មានលក្ខណៈផ្ទុយទៅនឹងសាសនា។ ប្រុយណូត្រូវបានចាប់ខ្លួន និងកាត់ទោស។ ទោះបីជាយ៉ាងណា ក្រុមស៊ើបអង្កេតក្តីរ៉ូម៉ាំង បានស្នើសុំធ្វើបត្យាប័ននៅខែ មករា ១៥៩៣ ហើយប្រុយណូត្រូវបានយកទៅដាក់ពន្ធធានាគារនៅក្នុងរាជវាំងនៃប្រទេសរ៉ូម៉ាំង (Holy office)។
រូបគំនូរនៃការកាត់ទោសលោក ប្រុយណូ ដោយក្រុមស៊ើបអង្កេតរ៉ូម៉ាំង
នៅក្នុងរយៈពេលប្រាំពីរឆ្នាំនៃការឃុំខ្លួននោះ ប្រុយណូ ដំបូងឡើយបានបដិសេធចំពោះការចោទប្រកាន់ទាក់ទងនឹងទ្រឹស្តីនោះ ហើយបានអះអាងពីលក្ខណៈនៃទ្រឹស្តីរបស់ខ្លួន ប៉ុន្តែគេបានទាមទារឲ្យមានការដកចេញនូវទ្រឹស្តីនោះដោយឥតលក្ខណ្ឌ័។ ក្រោយមកលោកប្រុយណូ ឈប់បដិសេធថាទ្រឹស្តីរបស់លោកមិនប៉ះពាល់នឹងសាសនាគ្រីស្តទៀត ហើយគាត់នឹងមិនដកចេញនូវទ្រឹស្តីរបស់ខ្លួនឡើយ។ សម្តេចសង្ឃប៉ាប(Pope Clement VIII) នៃសាសនាគ្រឹស្ត បានបញ្ជាឲ្យមានការកាត់ទោសចំពោះទង្វើប្រឆាំងសាសនាដ៏រឹងរូសនោះ។នៅថ្ងៃទី៨ កុម្ភៈ ឆ្នាំ១៦០០ គេបានកាត់ទោសប្រហារជីវិតលោក ហើយពេលនោះប្រុយណូ បាននិយាយទោកាន់អ្នកកាត់ក្តីថា “អ្នកឯងប្រហែលជារារែកក្នុងការកាត់ទៅសខ្ញុំ តែខ្ញុំមិនដែលខ្លាចការកាត់ទោសសូម្បីបន្តិច”។ មួយរយៈក្រោយមក គាត់ត្រូវបានគេយកទៅកន្លែងកាត់ទោស កំប៉ូ (Campo de Fiori) ហើយដុតទាំងរស់។
ទ្រឹស្តីលោក ប្រុយណូ ដែលមានឥទ្ធិពលខ្លាំងនៅក្នុងយុគសម័យវិទ្យាសាស្ត្រ និងទស្សនវិទ្យានាសតវត្សទី១៧ ត្រូវបានទទួលយកដោយទស្សនវិទូទំនើបតាំងពីសតវត្សទី១៨ទៅ។ គាត់ត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជានិមិត្តរូបនៃសេរីភាពក្នុងការគិត ប្រុយណូ បានជម្រុញនូវចលនាបដិវត្តសេរីនាសតវត្សទី១៩ ក្នុងទ្វីបអឺរ៉ុប។ ទស្សនវិស័យនៃទ្រឹស្តីលោកធាតុវិទ្យារបស់ប្រុយណូ គឺជាផ្នែកមួយដ៏សំខាន់នៃទ្រឹស្តីទាក់ទងនឹងសកល។ ទ្រឹស្តីក្រមសីលធម៌របស់គាត់ ដែលផ្ទុយពីសាសនានោះ បានទាក់ទាញយ៉ាងខ្លាំងចំពោះសកម្មជន និងអ្នកសិក្សាពីមនុសាស្ត្រជំនាន់ក្រោយ៕ – See more at: http://library.cen.com.kh/library/read_online_html?token=M2RhYTJhMj#sthash.wAIWYV28.dpuf
Time To Change 