ដេកាត(RENÉ DESCARTES-កើតនៅឆ្នាំ ១៥៩៦ និងស្លាប់ឆ្នាំ ១៦៥០ )មានដើមកំណើតនៅក្នុងក្រុង ឡា អេ(La Haye) បច្ចុប្បន្នហៅថា ក្រុងដេកាតនៃប្រទេសបារាំង។
នៅឆ្នាំ១៦០៦ គាត់បានចូលរៀននៅឯវិទ្យាល័យ ហ្សឺស្វី (Jesuit) នៅឯទីក្រុង ឡាផ្លែស (La Flèche) ដែលមានមនុស្សប្រមាណជាង ១២០០នាក់កំពុងហ្វឹកហាត់ដើម្បីចាប់យកអាជីពវិស្វកម្មយោធា។ បន្ថែមពីការរៀនផ្នែកប្រវត្តិសាស្ត្រ វិទ្យាសាស្ត្រ គណិតសាស្ត្រ និងបរមត្ថវិជ្ជា (ផ្នែកមួយនៃទស្សនវិជ្ជាសម័យបូរាណ) ពួកគេត្រូវបានង្រៀនពីអនុសាសន៍នានារបស់អ្នកប្រាជ្ញល្បីៗ។ ពួកគេរៀន សម្តែង ច្រៀង តែងកំណាព្យ រាំ ជិះសេះ និងបោកចំបាប់។ល។
នៅឆ្នាំ ១៦១៤ ដេកាតធ្វើដំណើរទៅក្រុងពយចេ (Poitier) ដែលនៅទីនោះគាត់បានបន្តការសិក្សាផ្នែកច្បាប់នៅឆ្នាំ១៦១៦ ហើយក្រោយមកគាត់បានធ្វើដំណើរត្រឡប់ទៅហូឡង់ (Netherlands) ដោយបានចំណាយពេលវេលា ១៥ខែ ធ្វើជាសិស្សក្រៅផ្លូវការខាងស្ថាបត្យកម្មយោធា និងគណិតវិទ្យា នៃកងយោធារបស់ព្រះចៅប្រូតេស្តង់ព្រះអង្គម្ចាស់ម៉ូរីស (Prince Maurice) ដែលបានកាន់កាប់អំណាចពីឆ្នាំ ១៥៨៥ ដល់ ១៦២៥។
ដេកាតបានចំណាយពេលចន្លោះពីឆ្នាំ ១៦១៩ ដល់ ១៦២៨ ធ្វើដំណើរពីអឺរ៉ុបខាងជើងទៅខាងត្បូងដើម្បីសិក្សាពីសៀវភៅពិភពលោក (the book of the world)។ នៅក្នុងរដ្ឋ បូហេមី (Bohemia)ឆ្នាំ១៦១៩ ដេកាតបានបង្កើតធរណីមាត្រវិភាគ ដែលជាបច្ចេកទេសដោះស្រាយបញ្ហាធរណីមាត្រតាមបែបពិជគណិតនិងដោះស្រាយបញ្ហាពិជគណិតតាមបែបធរណីមាត្រ។ គាត់ក៏បានបង្កើតនូវវិធានសកលអនុមាណញែក (deductive reasoning)ដែលមានមូលដ្ឋានគណិតវិទ្យាសម្រាប់ប្រើប្រាស់ក្នុងវិទ្យាសាស្ត្រទូទៅ។ វិធាននេះត្រូវបានបញ្ចូលក្នុងសៀវភៅ“សេចក្តីថ្លែងការណ៍នៃវិធាន” (Discourse on Method)ឆ្នាំ១៦៣៧ និង “ច្បាប់ស្តីពីទិសដៅនៃការគិត” (Rules for the Direction of the Mind) (ដែលបានសរសេរតាំងពីឆ្នាំ ១៦២៨ តែមិនទាន់បានផ្សព្វផ្សាយរហូតដល់ឆ្នាំ១៧០១) ក្នុងនោះមានវិធានបួនសំខាន់ៗគឺ ៖ ទីមួយ មិនទទួលស្គាល់អ្វីមួយពិតឡើយ ទាល់តែមានភស្តុតាងបង្ហាញច្បាស់លាស់។ ទីពីរ ការបំបែកបញ្ហាស្មុគស្មាញទៅជាបំនែកតូចៗសាមញ្ញ។ ទីបី ការដោះស្រាយបញ្ហាតាមលំដាប់ពីស្រួលទៅពិបាក។ ទីបួន ត្រួតពិនិត្យភាពសមហេតុផលសារជាថ្មី។ ច្បាប់ទាំងអស់នេះជាការអនុវត្តជាក់ស្តែងនៅក្នុងការដោះស្រាយបញ្ហាគណិតវិទ្យា។ លើសពីនេះទៀតលោកដេកាត បានទទូចថាគ្រប់សញ្ញាណសំខាន់ៗទាំងអស់ និងដែនកំណត់នៃបញ្ហានីមួយៗត្រូវតែកំណត់ឲ្យបានច្បាស់ជាមុន។
ដេកាត បានផ្លាស់ទីលំនៅទៅប៉ារីស នៅឆ្នាំ១៦២២ ហើយគាត់បានរស់នៅយ៉ាងលំហែកាយនៅទីនោះមួយរយៈ។ ដេកាត បានចងមិត្តភាពជាមួយ លោកគណិតវិទូ ក្លូត មីដរ (Claude Mydorge) និងលោកឱពុក ម៉ារីន មែសេន (Father Marin Mersenne) ដែលជាវិញ្ញូជនចេះសព្វគ្រប់ និងអាចឆ្លើយតបជាមួយអ្នកប្រាជ្ញគ្រប់ជំនាញ គាត់ជាអ្នកនិពន្ធ គណិតវិទូ ជាអ្នកវិទ្យាសាស្ត្រ និងជាអ្នកដែលដេកាតទំនាក់ទំនងពិភាក្សារឿងចំណេះដឹងច្រើនជាងគេបំផុត។ ដេកាត តែងលួចសរសេរឯកសារនិពន្ធរបស់ខ្លួនទុក ដែលបច្ចុប្បន្នត្រូវបានបាត់បង់អស់។ ក្រោយមកគាត់បានត្រឡប់មកហូឡង់ជាថ្មីម្តងទៀត។
លោក រឺណេ ដេកាត (RENÉ DESCARTES) (១៥៩៦ ដល់ ១៦៥០)
សេចក្តីថ្លែងការនៃវិធានរបស់ដេកាត គឺជាស្នាដៃទស្សនវិជ្ជាមួយដ៏ល្បីល្បាញដំបូងគេដែលមិនត្រូវបានសរសេរជាភាសាឡាតាំង។ ដេកាត និយាយថា គាត់សរសេរជាភាសាបារាំងដើម្បីឲ្យអ្នកដែលមានបញ្ញាវៀងវៃរួមទាំងស្ត្រីផងអាចអានវណ្ណកម្មរបស់គាត់ និងរៀនរិះគិតដោយខ្លួនឯងបាន។ គាត់ជឿជាក់ថាមនុស្សម្នាក់ៗ សុទ្ធតែអាចរកឃើញចម្លើយត្រឹមត្រូវចេញពីកំហុសដោយហេតុផលធម្មជាតិ។ នៅក្នុងឯកសារ Dioptrics (ឧបករណ៍) ដេកាត បានបង្កើតច្បាប់ចំណាំងបែរ (Refraction)ដែលក្នុងឧតុនិយមវិទ្យាគាត់ពន្យល់ពីបាតុភូតឥន្ធនូ ហើយនៅក្នុងធរណីមាត្រវិទ្យាគាត់បាននិយាយពីធរណីមាត្រវិភាគក្នុងលំហរ។ នៅក្នុងស្នាដៃទាំងនោះ ដេកាត បានបញ្ចូលពីក្រមសីលធម៌ផ្ទាល់ខ្លួន ដែលមាន (ទីមួយ) គោរពទំនៀមទម្លាប់ និងច្បាប់ក្នុងតំបន់។(ទីពីរ) ធ្វើការសម្រេចចិត្តដោយផ្អែកលើភស្តុតាងល្អបំផុតហើយប្រកាន់ខ្ជាប់ការសម្រេចនោះបីដូចជាការពិត។ (ទីបី) ផ្លាស់ប្តូរចំណង់ជាជាងផ្លាស់ប្តូរពិភពលោក និង (ទីបួន) ព្យាយាមស្វែងរកការពិតជានិច្ច។ ក្រមច្បាប់នេះបង្ហាញពីផ្នត់គំនិតរបស់ដេកាត ដែលមានលក្ខណៈ អភិរក្សនិយម ដាច់ខាតអត់ធ្មត់ និងការអធិដ្ឋានខ្ពស់។ ស្នាដៃរបស់ដេកាត បានបង្ហាញពីពុទ្ធិនៃចំណេះដឹងរបស់គាត់ដែលមានលក្ខណៈដូចជាដើមឈើ ដោយវាមានទំនាក់ទំនងគ្នាហើយឈរនៅលើមូលដ្ឋានគ្រឹះមួយ។ ចំណេះដឹងខាងបរមត្ថវិជ្ជាឬទស្សនវិជ្ជា ប្រៀបដូចនឹងឫសនៃដើមឈើ រូបវិទ្យាប្រៀបដូចជាដើម ឯគណិតវិទ្យា វេជ្ជសាស្ត្រ មេកានិច និង សីលធម៌ប្រៀបដូចជាមែកឈើ។
ដេកាត កំពុងធ្វើការងារ
នៅឆ្នាំ១៦៤១ ដេកាតបានបោះពុម្ពផ្សាយវណ្ណកម្មមួយទៀតមានឈ្មោះថា “ការធ្វើសមាធិក្នុងដំណាក់កាលទីមួយនៃទស្សនវិជ្ជាដែលជាការបង្ហាញអំពីព្រះជាម្ចាស់ និងព្រលឹងអមតៈ” (Meditation on the First Philosophyin Which is Proved the Existence of God and the Immortality of Soul)។ ការធ្វើសមាធិរបស់ដេកាតគឺជាវិធីសាស្ត្រដែលជាវិធាននៃការសង្ស័យ ដើម្បីលុបបំបាត់ជំនឿជាក់ទាំងអស់ពីមុន។ អ្វីៗដែលបានទទួលបានពីវិញ្ញាណទាំងប្រាំត្រូវចាត់ទុកថាមិនអាចជឿបាន ព្រោះពេលខ្លះប៉ម(Tower) ដែលមានរាងបួនជ្រុង អាចនឹងមើលឃើញជារាងមូលនៅពេលមើលពីចម្ងាយ។ សូម្បីតែវត្ថុនឹងរឿងដែលកើតឡើតនៅជិតៗខ្លួនគាត់ក៏មិនអាចជឿបានដែរ ព្រោះគាត់បានអះអាងថា ពេលខ្លះគាត់យល់សប្តិឃើញរបស់ដែលមិនអាចមាន ហើយពេលខ្លះក៏មិនអាចដឹងថាតើខ្លួនឯងកំពុងយល់សប្តិឬក៏អត់ដែរ។ ជាចុងក្រោយ សូម្បីតែ “២ + ៣ =៥” ឬ “ការេមានជ្រុងបួន” អីហ្នឹង ក៏មិនអាចជឿបានទាំងស្រុងដែរ ពីព្រោះថាព្រះជាម្ចាស់អាចនឹងកំណត់ឲ្យគាត់គិតមករបៀបហ្នឹង ឬធ្វើឲ្យរាប់ខុសគ្រប់ពេលវេលាទាំងអស់ក៏ថាបាន។ជាសរុបមកនៅក្នុងទ្រឹស្តីនៃការសង្ស័យសកល ដេកាតបាននិយាយថា “មានភាវៈអាក្រក់ដ៏វ័យឆ្លាតមួយ ដែលមានកម្លាំងនិងភាពប៉ិនប្រសប់លើសគេបានប្រើប្រាស់ថាមពលទាំងអស់ដើម្បីបោកប្រាស់ខ្ញុំ”។ ដេកាតក៏បានពង្រីកទ្រឹស្តីរបស់ខ្លួនទាក់ទងនឹងវត្តមាននៃព្រះជាម្ចាស់ដែរ។ គាត់បានចាប់ផ្តើមដោយអំណះអំណាងថា គាត់អាចយល់បានអំពីព្រះជាម្ចាស់តាំងពីកំណើតថាជាភាវៈដែលល្អឥតខ្ចោះ។
រែនណេ ដេកាត (ខាងស្តាំ) កំពុងបង្រៀនក្សត្រី គ្រីស្ទីណា
នៅក្នុងឆ្នាំ ១៦៤៤ ដេកាតបានបោះពុម្ពផ្សាយពីសៀវភៅ “គោលការណ៍នៃទស្សនវិជ្ជា” (Principles of Philosophy)ដែលជាការចងក្រងនូវចំនេះដឹងបរមត្ថវិជ្ជារួមជាមួយរូបវិទ្យា។ គាត់បានលើកឡើងថាមនុស្សលោកទាំងអស់ អាចនឹងមានការឆ្លើយតបអារម្មណ៍បែបណាមួយអាស្រ័យនឹងកត្តាបទពិសោធន៍ដែលពួកគេធ្លាប់ជួបប្រទះ។ តាមទស្សនៈនេះដេកាតបានការពារនូវមូលដ្ឋានសេរីភាពឆន្ទៈនិងសមត្ថភាពនៃការគិតក្នុងការគ្រប់គ្រងខ្លួន។
ផ្នូររបស់ដេកាត (១១ កុម្ភៈ ១៦៥០)
លោក ហិចទ័រ ព្យែឆាណុត (Hector Pierre Chanut) ដែលត្រូវជាបងថ្លៃនៃអ្នកបកប្រែផ្ទាល់ខ្លួនរបស់ដេកាត និងជាឯកអគ្គរាជទូតនៅប្រទេសស៊ុយអែត បានធានាដេកាតឲ្យចូលក្នុងរាជវាំងម្ចាស់ក្សត្រី គ្រីស្ទីណា (Queen Christina) ដែលបានក្លាយជាស្តេចដ៏មានឥទ្ធិពលនៅទ្វីបអឺរ៉ុប ក្រោយពីសង្គ្រាមជាងសាមសិបឆ្នាំ។ដេកាត បានទៅដល់ទីនោះនៅខែតុលា ឆ្នាំ១៦៤៩។
ដេកាត និយាយថានៅរដូវត្រជាក់ អាកាសធាតុទីនោះត្រជាក់ខ្លាំងស្ទើរតែកកមនុស្សដូចជាទឹក។ ម្ចាស់ក្សត្រីគ្រីស្ទីណាដែលមានព្រះជន្មតែ២២ឆ្នាំវស្សា បានចាត់ឲ្យដេកាត (អាយុ៥៣ឆ្នាំ) បង្រៀនទស្សនវិជ្ជាដល់ទ្រង់នៅរៀងរាល់ព្រឹកព្រលឹមម៉ោង៥ ទោះបីជាដឹងថាដេកាតទម្លាប់ដេកដល់ម៉ោង១១ក៏ដោយ។ នៅថ្ងៃទី១ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ ១៦៥០
ដេកាតបានធ្លាក់ខ្លួនឈឺដោយជម្ងឺរលាកសួតនិងបានស្លាប់នៅទីក្រុងស្តុកខុមនៅថ្ងៃទី១១ ខែកុម្ភៈ។ អ្នកបម្រើអាល្លឺម៉ងម្នាក់បានឲ្យដឹងថាដេកាតស្លាប់នៅពេលគាត់សម្លប់បាត់ស្មារតី ហើយបានចាកចេញទៅដោយគ្មានបន្សល់ទុកពាក្យពេចន៍អ្វីមួយម៉ាត់៕
– See more at: http://library.cen.com.kh/library/read_online_html?token=NjgwZjZjMT#sthash.MCUW7n49.dpuf
Time To Change 