អាវីសេនណា ( Avicenna ឆ្នាំ៩៨០ដល់១០៣៧ ) ដែលបានរស់នៅស្ទើរពេញមួយជីវិតនៅក្នុងតំបន់ខាងកើតនិងភូមិភាគកណ្តាលនៃប្រទេសអ៊ីរ៉ង់នោះមានដើមកំណើតនៅក្នុងខេត្តប៊ូខារា (Bukhara)ជាកន្លែងដែលគាត់បានទទួលការអប់រំដំបូងដោយការបង្រៀនផ្ទាល់ពីឪពុករបស់គាត់។ដោយផ្ទះរបស់គាត់ជាកន្លែងប្រជុំអ្នកចេះដឹងរៀងរាល់ថ្ងៃ អាវីសេនណាបានរៀនសូត្រជាច្រើនពីពួកបណ្ឌិតដ៏ឆ្នើមទាំងនោះ។
ជាក្មេងដែលមានការអភិវឌ្ឍន៍លឿននិងមានសម្ថភាពខ្ពស់ក្នុងការចងចាំពីកំណើត អារីសេនណាអាចទន្ទេញបានយ៉ាងចាំល្អនូវកំណាព្យអារ៉ាប់តាំងតែពីគាត់ទើបមានអាយុ១០ឆ្នាំម្លេះ។ អាវីសេនណា បានចាប់ផ្តើមរៀនតក្កវិទ្យា និងបរមត្ថវិទ្យា (Metaphysic) ជាមួយសាស្ត្រាចារ្យម្នាក់ដែលក្រោយមកគាត់បានរៀនផ្លោះថ្នាក់ ហើយបន្តរៀនពីរបីឆ្នាំទៀត និងក្រោយមកគាត់ក៏បានចាប់ផ្តើមរៀនដោយខ្លួនឯង រហូតដល់ អាយុ១៨ឆ្នាំ។គាត់រៀនសូត្រយ៉ាងស្វាហាប់ និងបានសិក្សាស៊ីជម្រៅអំពីនីតិសាស្ត្រឥស្លាម វេជ្ជសាស្ត្រ និងចុងក្រោយបរមត្ថវិទ្យា (ផ្នែកមួយនៃទស្សនវិជ្ជាដែលសិក្សាពីធម្មជាតិនៃរូបធាតុនៅក្នុងលោក)។
កត្តាមួយដែលបានជួយបង្កើនចំណេះដឹងរបស់អាវីសេនណាគឺដោយសារគាត់ត្រូវបានគេផ្តល់សិទ្ធិឲ្យប្រើប្រាស់បណ្ណាល័យដ៏សំបូរបែបរបស់រាជវង្សសាម៉ានីត (Samanidsសន្តតិវង្សជនជាតិដើមដំបូងមានកំណើតនៅប្រទេសអ៊ីរ៉ង់បន្ទាប់ពីការការដួលរលំនៃពួកអារ៉ាប់) ។អាទិភាពនេះគឺដោយសារគាត់បានព្យាបាលអ្នកអង្គម្ចាស់ នូអ៊ីបមែនស័រ (Nuh ibn Mansur) បានជោគជ័យ។
នៅពេលដែលអាវីសេនណាមានអាយុបាន២១ឆ្នាំ គាត់បានទទួលជោគជ័យស្ទើរតែគ្រប់ផ្នែកនៃការសិក្សា ហើយបានទទួលកិត្តិនាមដ៏ល្បីល្បាញជាវេជ្ជបណ្ឌិតកំពូល។ ក្រៅពីនោះគាត់ក៏ធ្លាប់បានបម្រើការជាអ្នករដ្ឋបាលផងដែរ នៅក្នុងជួររដ្ឋាភិបាលដោយមានតួនាទីជាក្រឡាបញ្ជី។
ប៉ុន្តែមួយពព្រិចភ្នែកក្រោយមក ឆាកជីវិតរបស់គាត់ក៏បានផ្លាស់ប្តូរ។ ឪពុករបស់គាត់បានទទួលអនិច្ចកម្ម ហើយរាជវង្សសាម៉ានីតត្រូវបានផ្តួលរំលំដោយសន្តតិវង្ស មាមូតហ្កាន់ស្នាវីដ (Mamud of Ghaznavid-មេដឹកនាំតួកគី និងជាវិរៈបុរសដែលបានបង្កើតច្បាប់នៃរាជវង្សហ្គានស្នាវីដ(rule of Ghaznavid), នៅក្នុងតំបន់ខូរ៉ាសាន(Khorasan)ហើយអាវីសេនណា ក៏បានដើរពនេចរនិងរស់នៅក្នុងស្ថានការណ៍ដ៏ច្របូកច្របល់ ។ ប៉ុន្តែការផ្ចង់ស្មារតីនិងភាពអង់អាចក្លាហ៊ានមិនបានអនុញ្ញាតិឲ្យឥទ្ធិពលខាងក្រៅកំណត់ចំណេះដឹងនិងឧត្តមគតិគាត់បានឡើយ។
បន្ទាប់ពីបានពនេចរមួយរយៈនៅក្នុងរដ្ឋ ខូរ៉ាសាន គាត់បានភៀសខ្លួនទៅរកអ្នកអង្គម្ចាស់ ប៊ុយយីដ (Buyid) ដែលកាន់កាប់នៅក្នុងភូមិភាគកណ្តាលនៃប្រទេសអ៊ីរ៉ង់ ។ ដំបូងគាត់បានទៅជួបនឹងលោក រ៉ាវី (Ravy) នៅក្នុងទីក្រុងតេហេរ៉ង់ហើយក្រោយមកទៀតបានទៅនៅជាមួយលោកហ្គាហ្ស្វីន (Qazvin) ដោយប្រកបមុខរបរជាគ្រូពេទ្យនៅទីនោះ។ប៉ុន្តែការស់នៅទីនោះពុំបានផ្តល់ឲ្យគាត់នូវស្ថិរភាព ការឧបត្ថម្ភជីវភាពសេដ្ឋកិច្ចនិងសង្គមបានគ្រប់គ្រាន់ទេ។ ដូច្នោះហើយគាត់ក៏បានបន្តទៅ ហាម៉ាដាន់ (Hamadan) នៅឯប៉ែកខាងលិចនៃភូមិភាគកណ្តាលជាកន្លែងដែលអ្នកអង្គម្ចាស់ សាមអាល់ដាឡា (Shams al-Dawlah)គ្រប់គ្រង។ការធ្វើដំណើរលើកនេះបានចាប់ផ្តើមនូវដំណើរជីវិតថ្មីរបស់អាវីសេនណា។គាត់បានក្លាយជាគ្រូពេទ្យព្រះរាជវាំងនិងបានរស់នៅដោយរីករាយនៅទីនោះដោយគាត់ត្រូវបានគេតែងតាំងបីថ្នាក់ខ្ពស់ជាងមុន។
ការរស់នៅក្រោមបញ្ជាពីថ្នាក់លើ អាវីសេណា ក៏ទទួលរងនូវគំនៀបនយោបាយនិងការប៉ងកម្ចាត់រូបលោក ដែលពេលខ្លះគាត់ត្រូវគេចខ្លួនមួយរយៈ ហើយមានពេលមួយនោះគាត់ត្រូវបានគេចាប់ដាក់គុកទៀត។
នៅហាម៉ាដាន់,លោកអាវីសេនណាចាប់ផ្តើមសរសេរស្នាដៃដ៏ល្បីពីរយ៉ាង។ ទីមួយគឺ សៀវភៅនៃការព្យាបាល (Book of Healing) ដែលប្រហែលជាស្នាដៃ ដែលមានទំហំធំជាងគេរបស់គាត់ និងមិនធ្លាប់មាននណាសរសេរពីមុនមក។ វាមានទាំងតក្កវិទ្យា វិទ្យាសាស្ត្រធម្មជាតិរាប់បញ្ចូលទាំងចិត្តវិទ្យា មុខវិជ្ជាសេរីទាំងបួនគឺ ធរណីមាត្រវិទ្យាតារាវិទ្យា នព្វន្ត និងតន្ត្រី និងបរមត្ថវិទ្យា។
គំនិតស្នូលរបស់អាវិសេនណានៅក្នុងស្នាដៃរបស់គាត់មានទំនាក់ទំនងនឹងអារីស្តូត និងទទួលឥទ្ធិពលពីអ្នកប្រាជ្ញក្រិកផ្សេងៗផងដែរ។ ប្រព័ន្ធនៃការគិតរបស់គាត់ពឹងផ្អែកលើពុទ្ធិនៃព្រះជាម្ចាស់ដែលជាអង្គសំខាន់។សៀវភៅដែលមានចំណងជើងថា បញ្ជីវេជ្ជសាស្ត្រ (the Canon of Medicine) គឺជាសៀវភៅដែលល្បីតែមួយគត់នៅក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រវេជ្ជសាស្ត្រទាំងនៅក្នុងភូមិភាគខាងកើតនិងខាងលិច។វាជាសព្វវចនាធិប្បាយ (Encyclopaedia) ដែលមានផ្នែកសំខាន់សរសេរពីស្នាដៃនៃអ្នកប្រាជ្ញវេជ្ជសាស្ត្រក្រិកនានា នៅក្នុងសម័យកាលចក្រភពរ៉ូម៉ាំង និងស្នាដៃពួកអ្នកវេជ្ជសាស្ត្រអារ៉ាប់ ហើយក៏មាននិយាយខ្លះៗពីបទពិសោធន៍របស់អាវីសេណាដែរ (កំណត់ត្រារោគសញ្ញាជម្ងឺ របស់គាត់បានបាត់នៅក្នុងពេលគាត់ធ្វើចំណាកស្រុក)។
ខណៈដែលគាត់បំពេញការងារជាគ្រូពេទ្យ និងជាអ្នករដ្ឋបាលនៅក្នុងរាជវាំងនោះ គាត់បានចំណាយពេលរៀងរាល់យប់ជាមួយសិស្សរបស់គាត់ដើម្បីពិភាក្សា តាក់តែង និងចងក្រងស្នាដៃទាំងនោះទុក។ រាល់ពេលធ្វើការជាមួយកូនសិស្ស អាវីសេនណា តែងតែបញ្ចូលតន្ត្រីនិងការលេងសើចជានិច្ច។ភាពរឹងមាំផ្នែករាងកាយ អនុញ្ញាតិឲ្យគាត់អាចបំពេញការងារទាំងនោះបានយ៉ាងល្អ។
ដំណាក់កាលចុងក្រោយ នៃឆាកជីវិតរបស់លោកអាវីសេនណា ចាប់ផ្តើមនៅពេលដែលគាត់ផ្លាស់ទៅនៅអេសហ្វេនសាន(Esfashan)ដែលមានចង្ងាយប្រមាណ ២៥០ម៉ាយពីតេហេរ៉ង់។
នៅក្នុងឆ្នាំ១០២២ ព្រះរាជាសាមអាលដរឡា បានចូលទីវង្គត់ ហើយនៅក្នុងស្ថានភាពដ៏សែនលំបាកដែលគាត់ត្រូវបានគេតាមចាប់ដាក់គុកផង អាវីសេណា បានភៀសទៅនៅ Esfashanដោយពុំសូវមានស្គាល់នណារនៅទីនោះឡើយ។ គាត់រស់នៅទីនោះបាន១៤ឆ្នាំ ដោយសុខសាន្ត។ គាត់ត្រូវបានឲ្យតម្លៃយ៉ាងខ្លាំងពី អាឡាដរឡាដែលជាអ្នកគ្រប់គ្រងនៅទីនោះ។ គាត់បានបញ្ចប់ស្នាដៃទាំងពីរដែលគាត់បានចាប់ផ្តើមសេរសេរតាំងពីនៅហាម៉ាដាន់ហើយក៏បានសរសេរទុកឯកសារជាច្រើនផ្សេងទៀតប្រមាណជិត ២០០ឯកសារ។
ដោយការហែហមជាមួយអាឡាដរឡា នៅក្នុងយុទ្ធនាការនានា អាវីសេនណាបានធ្លាក់ខ្លួនឈឺ។ ដោយគាត់ទទូចចង់ព្យាបាលដោយខ្លូនឯងគាត់ក៏បានទទួលមរណភាពនៅពេលនោះដោយជម្ងឺរលាកពោះវៀនធំនិងបាក់កម្លាំង។
ឥទ្ធិពលរបស់អាវីសេនណា មានច្រើននៅប៉ែកលោកខាងលិចតែគេពុំឃើញមានការបង្កើតសាលារៀន ឡាតាំងអាវីសេនណា ណាមួយច្បាស់លាស់ទេ (Latin Avicennism)។ សៀវភៅនៃការព្យាបាល (Book of Healing) របស់គាត់ត្រូវបានបកប្រែដោយផ្នែកជាភាសាឡាតាំងនៅក្នុងសតវត្សទី១២ហើយបញ្ជីវេជ្ជសាស្ត្រ ក៏ត្រូវបានបកប្រែនៅក្នុងឆ្នាំជាមួយគ្នាដែរ។ ការបកប្រែទាំងអស់នោះ បានផ្សព្វផ្សាយគំនិងរបស់អាវីសេនណាទៅក្នុងពិភពលោកខាងលិចយ៉ាងច្រើន។
គំនិតរបស់គាត់លាយឡំជាមួយលោក អូហ្កូសស្ទិន (Augustine) ដែលជាទស្សនវិទូគ្រីស្ត គឺជាធាតុមូលដ្ឋានក្នុងទ្រឹស្តីនៃទស្សនបណ្ឌិតនាមជ្ឈិមសម័យ ជាពិសេសនៅក្នុងសាលារៀន Franciscan។ នៅក្នុងវេជ្ជសាស្ត្រ ស្នាដៃនោះបានក្លាយជាឯកសាយោងដ៏សំខាន់ដែលត្រូវបានគេប្រើប្រាស់ជាច្រើនសតវត្ស ហើយអាវីសេនណា បានទទួលកិត្តិយសស្មើគ្នានឹងអ្វីដែលគេផ្តល់ឲ្យអ៊ីប៉ូក្រាតនិងហ្កាឡែនដែរ។
នៅប៉ែកខាងកើតឥទ្ធិពលគ្របដណ្តប់នៃទ្រឹស្តីវេជ្ជសាស្ត្រ ទស្សនវិជ្ជា និងសាសនវិជ្ជារបស់គាត់ បានចាក់ឫសយ៉ាងជ្រៅនៅក្នុងផ្នត់គំនិតនៃជនជាតិឥស្លាម៕ – See more at: http://library.cen.com.kh/library/read_online_html?token=ZDlmMjJjZT#sthash.VRQcyWVS.dpuf
Time To Change 